قالی یا فرش نوعی زیرانداز بافته شده از الیاف پنبه، پشم و در بعضی موارد ابریشم می باشد که معمولا برای پوشش زمین به کار میرود و شامل قالی تمام پشمی، پشم ابریشم، کرک ابریشم، گل ابریشم، ابریشمی و تمام ابریشمی است. از آنجا که قالی و فرش همیشه نقشهای زیبا بر خود داشتهاند، امروزه به جنبه تزئینی آن نیز توجه میشود.
قدمت فرشبافی ایرانیان به حدود 2 تا 3 هزار سال قبل از میلاد میرسد. در حفاریهای شهر سوخته و محوطههای باستانی بینالنهرین، وسایل و ابزارآلات قالیبافی یافت شده که نشان از قدمت 4 تا 5 هزار ساله رواج این هنر کاربردی در ایران زمین دارد.
تفاوت فرش و قالی و قالیچه
هرگونه گستردنی بافتنی « فرش» محسوب می شود که شامل قالی، گلیم، جاجیم، زیلو، پلاس و... می باشد اما به فرش پرزدار « قالی » می گویند که تفاوت قالی و قالیچه در متراژ آن می باشد . فرشهای پرزداری که مساحت آنها 6 متر به بالا باشند، قالی نامیده میشوند و به فرشهای پرزداری که مساحت آنها 6 متر یا کمتر از آن باشد «قالیچه» میگویند. برای پشتی کوچک ترین قالیچه هایی را که با مساحت یک تا یک و نیم متر می باشند ، میبافند.
منظور از تراکم و شانه در فرش چیست؟
هر فرش دو نوع تراکم عرضی و طولی دارد.
تراکم عرضی فرش (شانه): تعداد ریشه (گره رنگ) در یک متر از عرض فرش که به نام شانه شناخته میشود.
تراکم طول فرش (تراکم): تعداد ریشه (گره رنگ) در یک متر از طول فرش
تعداد ریشه (گره رنگ) در یک متر مربع از فرش: تراکم عرضی ضرب در تراکم طولی
بررسی فرش از لحاظ طرح و اندازه
با تا کردن فرش از قسمت میانی و روی هم قرار دادن این دو قسمت تقارن طرح فرش به خوبی مشخص می شود . تقارن رنگ نیز در اشکال بافته شده در فرش و همچنین موتیفها و اشکال طرح در متن فرش به خوبی نمایان می باشد و هر خط و شاخهای شکل و امتداد طبیعی خود را دارد.
کیفیت پرزهای فرش
پرز فرش با دوام، درخشان و انعطاف پذیر می باشد. فرشهای با پرز نرم نسبت به فرشهای با پرز ضخیم دوام کمتری دارند و همچنین تمایل بیشتری به جذب گرد و خاک داشته و مانند فرشهای با پرز خشن نیز تمیز نمیشوند.
فرشهای مشهور ایرانی
قالیچه ترکمن، قالیچه مود خراسان، قالی شهر مشهد، قالیچه شیراز و نیریز، قالیچه بیرجند و قالیچه تصویری بلوچی.