با نام علمیSambucus nigra شهرت دارد. آقطی سیاه که در همدان انگور کولی نامیده میشود از زمان¬های قدیم مورد مصرف مردم بوده و از آن برای رفع امراض مختلف مانند دفع بلغم و صفرا استفاده میکرده اند. آقطی سیاه خمان کبیر نیز نامیده می¬شود. قسمت مورد استفاده این درختچه گل، برگ و پوست داخلی ساقه آن است. پوست ثانوی ( داخلی ) ساقه و ریشه آن از نظر طبی موثرترین قسمتهای این گیاه است. آقطی سیاه در ایران در نواحی آذربایجان و همدان میروید. پوست این درختچه و برگ آن دارای موادی مانند ساو بوسین Sambucine سامبو نیگرین Sambunigerine، کولین، سیکوتین Cicutine و مقدار کمینیترات پتاسیم میباشد. در گل¬های آن الدرین Elderine و مقدار کمی اسانس وجود دارد. میوه آقطی سیاه دارای کریزان¬تمین Chrysanthemin، مواد قندی، اسانس، صمغ، اسید والزیانیک و اسید استیک میباشد. استفاده زیاد از آقطی سیاه ممکن است باعث تهوع و همچنین ورم رودهها شود. آقطی سیاه سرد است و بنابراین افراد سرد مزاج حتما باید آنرا با عسل بخورند.
خواص
آقطی سیاه از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است.
در درمان رماتسم و درد مفاصل موثر است.
ادارار آور است.
ملین و ضد یبوست میباشد و بهترین دارو برای رفع یبوست در افراد سالخورده و کسانی است که انقباضات روده بزرگ در آنها ضعیف شده است.
دم کرده برگهای خشک شده آن در رفع اسهال موثر است.
برای برطرف کردن درد و التیام بواسیر، برگهای تازه این گیاه را له کرده و یا اینکه از آن پماد تهیه کنید و روی بواسیر دردناک بگذارید.
درمان کننده استسقاء می باشد و آب اضافی را از بدن و از بین انساج خارج میسازد.
برای از بین بردن خارش بدن، پوست ساقه آنرا در روغن بجوشانید و سپس آنرا صاف کرده و بگذارید سرد شود. این روغن را روی قسمتهایی که خارش درد بزنید.
برای جوشخوردن استخوان و مداوای شکستگی استخوان، از دم کرده ریشه این درختچه استفاده کنید.
دم کرده گلهای خشک شده آقطی سیاه درمان کننده گریپ، سرما خوردگی، بیماریای دستگاه تنفسی و نقرس میباشد.
جوشانده گلهای خشک شده این گیاه برای معالجه برونشیت و ذات الجنب مفید است.
بخور گلهای آقطی سیاه برای درمان بیماری سل مفید بوده و اخلاط چسبناک را از گلو خارج میسازد.
بیماریهای کلیه و مجاری ادارار را درمان میکند.
سنگ کلیه را خارج میسازد.
شیرماداران شیرده را زیادمیکند.
در درمان بیماریهای صرع مفید است.
جوشانده گلهای خشک شده آقطی سیاه را بهصورت کمپرس روی زخمهای اگزما بگذارید اثر مطلوب خواهد داشت.
خوردن میوه آقطی سیاه و مالیدن آن به سر باعث سیاه شدن مو و تقویت مو میشود.
جوشانده گلهای آقطی سیاه را روی سوختگیها بگذارید و کمپرس کنید، اثر شفابخش درد.
برای از بین بردن ورم چشم میتوان چشم را با جوشانده گلهای این گیاه شستوشو داد.
جوشانده برگ این درخت آفت درختان و سبزیجات را از بین میبرد.
اگر پوست حساس دارید برای شستن صورت یا پاک کردن آرایش از دم کرده آقطی سیاه استفاده کنید.
برای شادابی پوست صورت از بین بردن لکهها و کک و مک میتوان از ماسک زیر استفاده کرد:
گلهای خشک شده آقطی سیاه را دم کنید و مقداری پودر باقلای خشک را در ظرفی بریزید سپس دم کرده آقطی سیاه را روی آن ریخته و خمیری تهیه کنید. این خمیر را بهصورت ماسک روی صورت بگذارید و پس از یک ربع ساعت بجوشانید این ماسک را هر روزه روی پوست خود بگذارید تا صورت را جوان و شاداب کند.
دم کرده آقطی سیاه
مقدار 100 گرم گل خشک شده این درختچه را در یک لیتر آبجوش ریخته و بهمدت 10 دقیقه دم کنید. از این دم کرده میتوانید برای شستشوی زخمها استفاده کنید.
سرکه آقطی سیاه
10-20 گرم برگهای خشک شده این درختچه را در یک لیتر سرکه ریخته و بگذارید تا مدت دو هفته بماند و هر روز آنرا بههم بزنید. پس از این مدت آنرا صاف کرده و در شیشه دربسته نگهداری کنید.
شربت آقطی سیاه
آب میوه را گرفته و با هم وزن آن قند مخلوط کنید. سپس این مخلوط را بجوشانید تا شربت غلیظی بهدست آید. مقدار مصرف این شربت یک قاشق غذا خوری قبل از هر غذا است.
شیره یا آب میوه
میوههای رسیده آقطی سیاه را فشار داده تا شیره آن خارج شود. مقدار مصرف این شیره یک قاشق چایخوری مخلوط در یک لیوان آب میباشد.
طرز استفاده جوشانده
مقدار 60 گرم پوست ساقه، برگ و یا میوه این درختچه را در یک لیتر آب ریخته و بگذارید آهسته بجوشد تا حجم آن به نصف برسد. سپس آنرا صاف کنید.