سدر درختی است که ارتفاع آن تا 10 متر میرسد. این درخت، خاردار و دارای ساقهای به رنگ تقریباً سفید است. برگها تقریباً بیضیشکل و در قسمت انتهایی مدور، ولی در قسمت مقابل کمی نوکتیز هستند که به صورت متناوب بر روی شاخه قرار میگیرند. کناره برگها دارای دندانههای کوچک است و سه رگبرگ در طول برگ به طور واضح دیده میشود.
گلها پنج گلبرگ دارند و به صورت مجتمع و پوشیده از کرک هستند. میوه گیاه به صورت سفت، گوشتدار، تقریباً کروی و به اندازه گیلاس یا بزرگتر از آن است. این میوهها که زردرنگ و خوراکی هستند، اغلب طعمی ترش و مطبوع دارند، ولی گاهی هم شیریناند.
درخت سدر حدود صد سال عمر میکند و در استانهای هرمزگان، سیستان و بلوچستان و دیگر مناطق جنوبی، از جمله بعضی جزایر ایرانی خلیجفارس رویش دارد و در بعضی نواحی جنوبی میوه آن جزء میوههای مصرفی مردم است. این درخت در مناطق دیگر جهان از جمله عراق، مصر، عربستان، حبشه، آفریقای شمالی، نیجریه و فلسطین نیز میروید.
در بسیاری از کشورهای اسلامی نظیر ایران، عراق، هندوستان (مسلمانان)، جنوب شرقی عربستان سعودی و نقاط دیگر، مردههای خود را با سدر و کافور که هر دو از درختان بهشتی هستند، میشویند. با این کار، گذشته از ضدعفونی و پاک شدن جسم مرده، عقیده بر این است که فرشتگان خشنود خواهند شد. در یکی از منابع آمده است که یهودیان هم در گذشته این عمل را انجام میدادند و در حال حاضر نیز به طور معدود انجام میدهند.
طرز استفاده سدر:
برگ سدر قابض و مقوی معده است. همچنین خاصیت ضد میکروب و ضد قارچ دارد.
به همین دلیل از آن برای درمان انگلهای موضعی (پوستی) استفاده میشود.
جوشانده برگ آن در درمان علائم سرماخوردگی موثر است و فشارخون را افزایش میدهد.
از ضماد برگ آن در قدیم برای نرم کردن و درمان ورم و زخمها استفاده میکردند.
شستشوی موی سر با سدر باعث تمیزی و تقویت رشد مو شده و هنوز هم به همین منظور از آن استفاده میشود.
به طوری که بسیاری از صنایع آرایشی از عصاره برگ آن انواع شامپوها را تهیه میکنند.
مصرف خوراکی میوه سدر برای درمان برونشیت، سرفه و سل مفید است.
میوه دارای طبیعت سرد و خشک و نارس آن قابض و نفخزاست.
سرخکرده و بوداده میوه سدر بسیار قابض و برای اسهال و زخمهای روده و تب مفید است.
در گذشته از سدر بیشتر برای درمان زخمها و شستشوی سر و بدن استفاده میکردند.
در حیوانات آزمایشگاهی، کاهش قند خون با مصرف برگ سدر گزارش شده است.
چوب درخت سدر بسیار سخت و بادوام است و در قدیم برای ساختن اجزای مختلف خانهها به کار میرفت.
درخت سدر آفت ندارد و موریانه کمتر میتواند به آن آسیب برساند.
همچنین زغال تهیهشده از چوب سدر جهت تولید حرارت ایدهآل است.
در منابعی اشاره شده که زنان قدیم مصر با شانههای چوبی ساختهشده از درخت سدر موهای خود را شانه میکردند.
ترکیبات سدر:
برگ سدر دارای تانن و استرولهای گیاهی مانند بتاسیتوسترول، بتاسیتوسترول گلوکوزید و همچنین دارای ساپونین Ebelinlacton میباشدکه عامل کفکنندگی آن میباشد. ابلین لاکتون از دستۀ ساپونینهای استروئیدی است و به علت فراوانی دربرگ سدر، میتواند بهعنوان مادۀ اولیه برای تهیۀ هورمونهای استروئیدی به کار رود. از عصارۀ بوتانلی برگهای سدر، چهارساپونین گلیکوزید به نامهای کریستینینهای A،B،C،D جدا گردیده است.
در این گیاه ترکیباتی از جمله ساپونین، آلکالوئید، فلاوونوئید و تانن تشخیص داده شد. این نمونه حاوی درصد بالایی از خاکستر محلول در اسید وجود دارد.